kısa ve öz anakartlar

ANAKARTLAR

Ana Bellek

Bilgisayar sisteminin temel parçalarından birisi de ana bellektir. Ana bellek bilgisayar programlarının veri, depolama ünitelerinden alınıp işlemciye iletilmesinde, verilerin işlenirken hafızada tutulmasında kullanılmaktadır. Ana bellek biriminin kapasitesi ne kadar yüksekse aynı anda yapılan iş miktarı o kadar fazla işlem yapma hızı da o kadar yüksektir. Ana bellek birimi bilgisayar sistemine ancak anakartın desteklediği kadar takılabilir. Ayrıca anakartın desteklediği model ve hızdaki bellek üniteleri kullanılabilir.
Genel olarak ana bellek ünitesi RAM (Random Access Memory) türündendir. Yani rastgele erişim için tasarlanmışlardır ve o amaçla kullanılmaktadır. Zaten istemin enerjisi kesildiğinde bu bellek birimlerindeki bilgiler silinmektedir.
Ana bellek biriminin takıldığı slotlar eski teknolojiden yeni teklnolojiye sırası ile 30 pin, 72 pin, 168 pin slotlar şeklinde sıralanmaktadır. 30 pin bellek üniteleri 80X86 sistemlerde kullanılmaktadır. Bu bellek ünitelerinin kapasiteleri 256 KB, 1 MB ve nadir de olsa 4 MB şeklindedir.
72 pin bellek üniteleri ise sırası ile 4 MB, 8 MB, 16 MB, 32 MB ve az üretilen türlerden ola 64 MB kapasitelerine sahiptirler. 72 pin ana bellek birimleri 30 pin bellek birimlerinden uzun, 168 pin bellek birimlerinden kısadır. 168 pin bellek üniteleri ise 16 MB, 32 MB, 64 MB ve 128 MB kapasitelerinde üretilmektedir. Ayrıca 100 MHz veri yolunu destekleyen 168 pin belleklerde üretilmektedir. Bilindiği üzere 72 pin bellekler maksimum 66 MHz veri yolu hızını desteklemektedirler.

Ön Bellek

Ön bellek (cache memory), CPU'nun ana bellekten veri alırken harcadığı zamanı azaltır. Bu da bilgisayarı hızlandırır.
CPU, ana bellekten veri alması gerektiğinde bu verinin dahili ön bellekte olup olmadığına bakar. Dahili ön bellek, CPU 'nun en son işlediği verilerin bir kopyasını saklar.
Aranan veri dahili ön bellekte bulunamazsa, harici ön belleğe bakılır. Harici ön bellekte de bulunamayan veriler ana belekten alınır: bu ön belleğe göre daha yavaş bir süreçtir.
Ön bellek dahili ve harici olmak üzere iki şekilde incelenebilir. Dahili ön bellek CPU üreticisi tarafından işlemci yongasına yerleştirilmiş olup maksimum 128 KB kapasitesindedir. Harici ön bellek ise anakart üreticisi tarafından entegre edilmiş olup 256 yada 512 KB kapasitededir. Bu kapasite miktarlarına göre n bellekte depolanan bilgi daha fazla olacağından bilgisayarın hızını yaklaşık % 10 kadar bir miktarda etkilemektedir

Merkezi İşlem Birimi

Bilgisayar sisteminde anakart üzerinde bulunması gereken en önemli parça merkezi işlem birimi yani CPU 'dur. CPU, hesaplamaları yapar, veri akışını kontrol eder ayrıca bilgisayarın performansını etkileyen en önemli parçadır.
CPU, anakart üzerinde tek başına çalışamaz. CPU türünü ve modelini destekleyen bir çip setiyle beraber çalışmalıdır. Zaten bazı anakart üreticileri de anakartlarını çip setlerine göre sınıflandırarak kullanıcılara sunmaktadır. CPU üretiminde çok önemli bir konumda bulunan Intel Firmasının üretmiş olduğu çip setleri sırası ile FX, HX, VX, TX, EX, LX, BX, LH, BH, GX çip setleridir. Bu çipsetlerinin üretim sıraları bu olmakla beraber her birinin bir önceki veya bir sonrakine göre üstünlükleri vardır. Mesela HX çip setleri grafik uygulamalarında diğerlerine göre % 25 daha yüksek bir performans göstererek kendini kanıtlamıştır.
Temel olarak sınıflandırma yapmak gerekirse Intel Firmasının işlemcileri Pentium ve Pentium MMX ler, bir de Pentium II 'ler olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. Tabiidir ki eski teknolojiye sahip çip setleri de yeni çıkan işlemcileri desteklememektedir. Bir ayrım yapmak gerekirse FX, HX, VX, TX çip setleri Pentium ve Pentium MMX türü işlemcileri desteklerken, EX, LX, BX, GX, LH, BH türü çip setleri de Pentium II ve daha sonraki işlemci kuşağını desteklemektedir.

BIOS

BIOS (Basic Input Output System) ROM türünde bellek üzerine yazılmış bir programdır. BIOS 'un ilk görevi bilgisayar sisteminin ilk açılışı sırasında bellek gibi çeşitli parçaları kontrol ederek bir problem varsa sizi uyarmaktır.

Bilgisayarın açılıoşı esnasında özel bir tuşa (genellikle DEL veya F10 tuşu) basarsanız karşınıza BIOS Setup ekranı gelir. Bu ekranda gerekiyorsa sabit disk sürücülerinin tipi gibi çeşitli bilgileri ve ayarları değiştirebilirsiniz.
BIOS, bugün üretilen anakartların çoğunda flash rom üzerine kayıtlıdır. Bu türdeki belleğin içeriği bilgisayarı kapattığınızda silinmez ama gerektiğinde özel bir program çalıştırılarak değiştirilebilir. Böylelikle BIOS 'un içerdiği hatalar giderilebilmektedir.
Bir Setup programı üreticisi olan AWARD firmasının 1998 yılı içerisinde üretmiş olduğu bir Setup programının menülerinin basit olarak açıklamaları aşağıda verilmiştir.
STANDART CMOS SETUP
Bu kısımda sistem saati ve tarihi, sabit disk sürücülerinin kapasite ve tip ayarları, grafik kartının cinsi , disket sürücülerinin ayarları yapılmaktadır.
BIOS FEATURES SETUP
Bu kısımda bilgisayarın açılış anında yapacağı testler ve açılış anındaki donanımın ayarları yapılmaktadır. Bu ayarlardan en önemlileri Video shadow ram, cache bellek (dahili ve harici) ayrıca boot sector (sabit diskte açılış bilgilerinin bulunduğu kısım) değişikliklerinin bilgdirilmesi için uyarı ayarlamaları dır.
CHIPSET FEATURES SETUP
Bu kısımda çip setlerinin ve sistem ana belleğinin ayarlamaları yapılmaktadır. Saat hızları, I/O parite kontrolleri, veri frekans ayarları burada yapılmaktadır.
POWER MANAGEMENT SETUP
Bilgisayar sistemlerinin kullanılmadığı zamanlar kapalı olması yada düşük enerjide beklemesi ayrıca uyku modunda olan bilgisayar sistemlerinin ne tür sinyallerle normal moda geçeceği yada sistemin ne kadar süre kullanılmazsa kapanması gerektiği gibi ayarlamalar bu kısımdan yapılmaktadır.
Bilgisayar sistemleri çok amaçlı kullanılan sistemlerdir. Bu amaçlardan biri de hizmet birimi olarak görev yapmaktır. Hizmet birimi olarak görev yapan bir sistem de en önemli olan özelliklerden biride devamlı olarak açık olmasına rağmen az enerji tüketme özelliğidir. Yani bir hizmet biriminden istenen sadece veri aktarma değil ayrıca güç sarfiyatının da en az olmasıdır. Bu da güç yönetimi ile olur. Güç yönetimi ayarları Setup programının bu kısmında gerçekleştirilmektedir.
PNP/PCI CONFIGURATION
Yeni geliştirilen işletim sistemleri artık yeni üretilen bileşenlerin Tak Kullan özelliği ile birlikte istemektedirler. Bu özellik bir bilgisyar sistemi için büyük bir avantajdır. Çünkü bir donanım bileşeninin sisteme otomatik olarak tanıtılması o bileşenin yazılımlarının da otomatik olarak kurulması anlamına gelmektedir.
Setup programını bu kısmında da bu özelliğinin donanımsal olarak mümkün olması sağlanmaktadır. Yani buradan yapılacak olan ayarlamalarla PNP (Tak ve Kullan) özelliği olan donanımların otomatik olarak tanınması özelliği aktif hale getirilebilir. Yada manuel olarak tek tek PNP özelliğindeki, donanım bileşeninin adres ve kaynak değerlerinin elle girilmesi sonucu o aygıt kullanıma sunulabilir. Bu özellik ile donanı olarak sistemi belli aygıtları kullanmaya zorlayabilirisiniz.
Ayrıca bu kısımda bilgisayar sisteminin ikinci sabit disk bağlanma özelliğini aktif hale getirebilir yada yasaklayabilirsiniz.
INTEGRATED PERIPHERALS
Bu kısımda sisteme bağlı olan aygıtların ayarlamaları ayrıca seri ve paralel portların adres ve kaynak değerlerinin ayarlamaları yapılabilmektedir. USB, Ultra DMA özelliklerinin kullanılabilirlik değerlerinin ayarlanması ayrıca sabit disk sürücülerinin veri okuma kaynaklarının ayarlanması da bu kısımdan yapılabilmektedir.
USB (Universal Serial Bus (Evrensel Seri port)) veri iletişimi teknolojisinde gelişmeye açık en yeni sistemlerden birisidir. Genel olarak seri yada paralel portlara birer aygıt bağlanabildiği halde USB teknolojisi ile 127 adet seri aygıt birbirine bağlanarak hem de normal den daha hızlı bir biçimde bağlanması sağlanmıştır.
Ultra DMA özelliği ise bilgisayar teknolojisinde son bir yıldır yoğun olarak kullanılmakta ola yeni bir veri aktarma kapasite birimidir. Bu özelliğe sahip olan sistemlerin veri yollarında saniye de 33 MB veri aktarımı sağlanabilmektedir. Temel olarak sabit disk sürücüleri için geliştirilmiş olmakla beraber kullanılabilmesi için sistremin de bu özelliğe sahip olması gerekmektedir.
IDE HDD AUTO DETECTION
Sistem ile birlikte kullanılmakta olan sabit disklerin sisteme en kısas yoldan tanıtılmasını sağlayan kısımdır. Burada, bağlı olan sabit disklerin kafa. silindir ve diğer fiziksel özellikleri otomatik olarak Setup programı tarafından bulunur ve belleğe işlenerek sistem tarafından kullanılması sağlanır.
Bu özellik kullanıcıyı bir sürü zahmetten kurtarır. Başlangıç olarak sabit diskin kafa, silindir ve sektör sayılarının bilinmesi gerekmektedir. Bunun yanında sabit diskin tipinin normal, LBA yada Large olup olmadığının bilinmesi de gerekmektedir. Bu da kullanıcıyı eğer sabit diskin üzerinde bu bilgiler yazmıyorsa oldukça zorlayacaktır.
HDD LOW LEVEL FORMAT
Bir sabit disk sürücü mantıksal olarak zarar gördüğünde yada fiziksel oarak üzerinde kötü kısımlar oluştuğunda bu sabit diskin onarılması için Setup programı içerisine bu kısım eklenmiştir. Temel olarak sabit disk üzerindeki bütün kafa ve silindirleri tek tek kontrol ederek bozuk kısımların tespiti yapılmaktadır.
Bu kısmın kullanılabilmesi için deneyimli bir kullanıcı olunması ve her türlü zararın göze alınmış olması gerekmektedir. Çünkü bu işlem bütün bilgilerin silinmesi yada yarıda kesildiğinde sabit diske kalıcı zarar verilmesi gibi tehlikeleri içeren bir işlemdir.
Gün geçtikçe yazılım teknolojisi de gelişerek Setup programı içerisinde bulunan bu kısmın artık disketlerde sabit disklerle beraber verilmesini sağlamıştır. Bu da kullanıcılar için büyük bir kolaylıktır.
USER/SUPERVISOR PASSWORD
Bu özellik sistemin ayarlarının değiştirilmemesi yada bilgilerin korunması için Setup programına yada bilgisayarın açılışına bir şifre verilmesini sağlamaktadır.
Aslında bir bilgisayar sistemini normal olarak çalışır hale getirmek için yapılması gerekenler sadece bu kadar değildir. İşlemcinin saat frekansının yapılması, voltajının ayarlanması, bellek ünitelerinin voltajlarının ayarlanması, kartların doğru bir biçimde yerleştirilmesi gibi işlemler de burada anlatılanlar kadar önemli ve ince birer ayrıntıdır.

Genişleme Yuvaları

Bir bilgisayar sistemi er geç genişleme isteği ile karşılaşacaktır. Bu istek yada gereklilik genel olarak çoklu ortam özelliği olamayan makineler için çoklu ortam, internet bağlantısı olmaya makineler için internet bağlantısı şeklinde biçimlenecektir. Bu tür bir genişleme ancak belli kartların bilgisayar sistemine dahil edilmesi yolu ile mümkün olabilir. Bu kartların taılması gereken yuvalara genişleme yuvaları denilmektedir.
Genişleme yuvaları destekledikleri veri yollarına göre sınıflandırılabilir. Bu genişleme yuvalarına örnek olarak ISA, PCI, AGP formatlarını verebiliriz.
Bir ISA genişleme yuvası genel olarak ses kartları, fax/modem kartları, ethernet kartları, SCSI kartları, zel amaçlı kartlar vs için dizayn edilmiştir. Zaten adından da anlaşılacağı gibi ISA veri yolunun kullanılmasına olanak vererek hem maliyet olarak hem de geçmişi destekleme açısından oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bir örnek vermek gerekirse PCI veri yolunu kullanan bir ses kartı ile ISA veri yolunu kullanan bir ses kartının ses kalitesi, işlem hızı ve fiyat açısından değerlendirmesinde oldukça farklı değerler çıkar.

PCI genişleme yuvaları, ISA genişleme yuvalarından oldukça sonra geliştirilerek kullanılmaya başlanmıştır. Bu genişleme yuvaları ISA veri yollarını kullanan genişleme yuvalarından daha hızlı işlem yapma yeteneğine sahiptir. Artık ISA veri yollarına kullanan kart üreten firma sayısı oldukça azalmıştır. Genel olarak anakart üreticileri de sistemlerinde ISA genişleme yuvalarını azaltarak 4 'den 2 'ye düşürmüşledir. Bununla beraber PCI genişleme yuvaları da sayı olarak artmışlardır.

Artık teknoloji PCI veri yolu üzerine oynamaya başlamıştır. Yeni anakart üreticileri değişik veri yolu formatlarını da sistemlerde kullanma çalışmalarına başlayarak PCI veri yolunun da yavaş yavaş tarih olacağı haberlerini vermektedirler.
AGP genişleme yuvaları, son bir yıldır sadece grafik kartlarında kullanılmasına rağmen yakın gelecekte bu format diğer kartlar içinde geçerli ve kullanılır bir sistem olacaktır. Genel olarak ISA veri yolu 16 bitlik bir sistem olmalarına rağmen AGP veri yolu 32 bit genişliğindedir. Bu da grafik işlemlerinin çok daha hızlı ve daha az bellek kullanılarak yapılmasına olanak vermektedirler. ISA veri yolunda maksimum hız 8 MHz iken AGP 'de bu hız 66 MHz 'ye kadar çıkmıştır.

Yol Sistemi

Yolları (bus) PC'nizin posta servisi gibi düşünebilirsiniz. Anakarttaki tüm haberleşmeler bu birim üzerinden gerçekleşir. Bu haberleşme veri paketleri yollamak, "telefon numaraları" ayırmak ve alıcı bulunamadığı zaman veriyi geri getirmek gibi işlerdir.
Yollar, CPU'yu PC'nin ana belleğine be genişleme yuvalarına bağlar. Yollar üzerinden ekrana karakterler gönderilebilir ve bir tarayıcıdan okunan bilgi CPU'ya uğramadan doğrudan RAM'e yazılabilir.
Örneğin işlemci işini yapıyorken yol bir ses kartına RAM'den müzik yollayabilir. İşlemci sadece birşeyler yolunda gitmiyorsa (örneğin bir bellek adresi artık doğru okunamıyorsa veya yazıcının kağıdı bittiyse) kesilir.
Yani yol ayrık sistem bileşenlerinin işleyişini koordine eder. PC'nizin merkezi haberleme sistemidir.
Açıktır ki bu kadar önemli ve karmaşık bir sistem bilgisayarınızdaki işlemlerin yürütülüş biçimini etkiler. Bu nedenle yol sisteminin performansı PC'nin genel performansını belirleyen bir faktördür.
Temel olarak yol, bağlantıları içerir. Bu bağlantıları bir kablo labirenti olarak kabul edebilirsiniz. CPU'nun bağlantılarının çoğunluğu yola bağlanan kablolardır. Birkaç özel fonksiyon dışında bunlar işlemcinin dış dünya ile tek bağlantısıdır.
Bu bağlantılar yardımıyla CPU örneğin PC'nin ana belleğine erişebilir ve bir programdan makine komutları okuyabilir. Ayrıca ana bellekte bulunan veriyi okuyabilir, kaydırabilir, değiştirebilir. Veri iletiminde kullanılan bağlantılara veri yolu denilir.
Verinin tipi ne olursa olsun işlemci bunu doğrudan veri yoluna gönderemez. Önce işlemcinin verinin gideceği yeri belirlemesi gerekir. Bu işlem, adres yolu denilen başka bir bağlantı kümesi tarafından gerçekleştirilir.
Bu gruplara bir başkası eklenir, sistem yolu. Buna denetim yolu da denir. Bu yol, CPU ve ana bellek setleri dışında bir çok bileşenin daha bağlı olması nedeniyle gereklidir. Bir denetim elemanı olmasaydı yollarda okuma, yazma ve adresleme işlemlerinin karmakarışık bir kombinasyonu olurdu. Bu nedenledir ki sistem yolu gereklidir.
Sistem yolu her bir bileşene erişim olanağı sağlar ve işlemin okuma işlemi mi yoksa yazma işlemi mi olduğuna karar verir. Adres yolu gibi sistem yolu da bir bağlantı sisteminden oluşur (kablo labirenti). Peki sadece kablolardan oluşan bir bileşen yolları denetlemek gibi karmaşık bir görevi nasıl yapıyor?
Bu görev bütün yol sisteminin beyni olan yol denetleyicisi tarafından yerine getirilir. Yol sisteminin kullanılmasıyla yol denetleyicisi yoldaki işlemlerin çarpışmasının veya üst üste binmesini önler ve işlemlerin doğru yerlere ulaşmasını sağlar.
Açıktır ki yol sisteminin performansı sistem yolunun akıllı olmasına bağlıdır. Acak yolun hızı ve "genişliği" 'nin (yani paralel kanalların sayısı) sistem performansı üzerindeki etkisi doğrudandır.
Veri Yolu Türleri
ISA Veri yolu
En eski ve en ucuz veri yolu tipidir. Bu veri yolu, yavaş çalışan birimlerle yapılan veri transferleri için idealdir.
Eskiden olduğu gibi şu anda yaygın olarak kullanılmakta olan ISA veri yolu anakart üreticilerinin vazgeçilmez unsurudur. Çünkü eski genişletme kartı kullanan kullanıcıların da yeni tür anakartlardan faydalanmasını istemektedirler.

VL Veri yolu

VL veri yolu, bilgileri ISA'dan kat kat hızlı iletir. Ancak günümüzde üretilen bilgisayarlarda kullanılmamaktadır. Yerini PCI veri yoluna bırakmıştır.

PCI Veri yolu
En karmaşık ve en son teknolojinin ürünü olan veri yoludur. Bu veri yoluna sahip bilgisayarlar bir köprü bağlantısıyla ISA veri yoluna da sahiptirler. Günümüzde geçerli olan veri yolu PCI/ISA 'dır.

4 Ad

ımda Anakart Terfisi

Kasanın vidalarını söktükten sonra kapağını çıkarın. Tower kasaların kapağını çıkarmak için arkasından yukarı doğru kaldırın, slim kasaları ise yatay doğrultuda kendinize doğru çekin.
Kartların ve iletişim portlarının vidalarını sökerek çıkartın. Güç kaynağı, ledler ve PC Speaker'a giden kabloları ana karttan sökün. Ama önce bunları anlaşılır şekilde etiketleyin.

Anakartı kasaya bağlayan metal plakaların vidalarını sökün. Anakart plakaya geçmeli ayaklarla oturur. Anakartı dikkatli kaydırarak bu plakalardan çıkarın.
İşte anakartı söktünüz. Yeni anakartınızı, bu sefer işlemleri tersine tekrarlayarak takabilirsiniz. Eski belleklerinizi sağ üst köşede görünen yuvalara (72 pin) takabilirsiniz.

Anakart Parçaları
1- BIOS
2- 16 Bit ISA yuvaları
3- PCI yuvaları
4- 72 pin SIMM yuvaları
5- Cache bellek modülleri
6- Pipelined burst cache
7- ZIF soketi

» Foxconn'dan 945 Express çipsetli anakartlar
» ASUS Anakartlar Yeni Intel Core 2 İşlemcilere Hazır
» Turkcell Kısa Kodlar
» Kısa zamanda bol ziyaretçi çekme yöntemleri
» Kısa Fıkralar Tek Başlık Altına Toplanıyor