SPİRAL Rahim İçi Araç (RİA)

SPİRAL

Rahim İçi Araç (RİA) veya daha sık olarak spiral adı ile bilinen ve dünyada korunma tercihi olarak en sıklıkla kullanılan bu araçlar; hem spermleri öldürüp tüplere geçişlerini engelleyerek hem de her şeye rağmen tüplerde oluşan döllenmiş bir yumurtanın rahim içine yuvalanmasını önleyerek etki ederler.

Genellikle 'T' şekilli aletler olup plastik elemanın etrafına bakır tel sarılıdır. Ayrıca alt uçta iki adet ip bulunur. Bu ipler spiralin kontrolünde ve çıkarılmasında kullanılır.

Dünya üzerinde sıkça kullanılan RİA'ların hemen hepsinde polietilen gövde üzerinde baryum sülfat adı verilen bir madde kaplıdır. Baryum sülfatın amacı RİA'nın röntgen filmlerinde görülebilmesini sağlamaktır.

Bazı spirallerde ise bakır yerine progesteron hormonu eklenmiştir. Progesteronlu RİA 'ların normal RİA'lara göre üstünlüğü kanama miktarını azaltmalarıdır. Çünkü diğer tüm spiraller adet kanamasını özellikle takıldıktan sonraki ilk 3-4 ay boyunca arttırlar. Progesteronlu spirallerin dezavantajı ise daha pahalı olmalarıdır.

Rahim içine yerleştirildiği andan itibaren RİA, burada yabancı bir madde olarak algılanır ve bölgede "enflamasyon" denilen bir reaksiyon oluşturur. Bu reaksiyon rahim içine ulaşan spermlerin etkisiz hale gelmesini sağlayarak gebeliği önler.

RİA' lar takılır takılmaz korumaya başlar ve çıkarıldıkları andan itibaren koruyuculukları biter. Koruyuculuk süresi değişkendir. Bu süre genellikle 5-10 yıl arasında olmakla birlikte, etkinliği arttırmak için ve koruyuculuğu garanti altına almak için spirallerin 5 yılda bir değiştirilmesi uygundur.

Koruyuculuk oranları oldukça yüksektir; ancak hiçbir yöntem gibi %100 değildir. Kullanan 100 kadından bir yıl içinde biri gebe kalır.

İlk doktor görüşmesinde dikkatli bir sorgulama ve jinekolojik muayene yapılır. Gerekirse smear alınır. RİA kullanılmasına engel teşkil edecek bir durum yoksa takılacak gün belirlenir.

Genellikle ağrı vermeyen bir işlemdir. Çok ağrı duyulursa doktor işlemden önce bölgeye az miktarda lokal anestezi uygulayabilir.

Spiral düşükten, kürtajdan ya da doğumdan hemen sonra uygulanabileceği gibi sezaryen sırasında da uygulanabilir.

Çok nadiren, ağrı toleransı hiç olmayanlarda işlem genel anestezi altında yapılabilir.

Kimler İçin Spiral Uygundur?

Son 12 ay içinde pelvik iltihabi hastalık, gonore ve klamidya enfeksiyonu geçirmemiş olanlar,
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için yüksek risk grubunda olmayan kadınlar,
Emziren anneler (doğumdan 40 gün sonra takılabilir),
Daha önceden en az bir doğum yapmış, rahim ağzında yarası ve adet düzensizlikleri olamayan bayanlar,
Sigara kullanımı ya da başka tıbbi veya sosyal nedenlerle doğum kontrol hapı veya diğer hormonal yöntemleri kullanamayanlar,
Yüksek etkili, uzun süreli ve geri dönebilen bir yöntem arayanlar için spiral uygun bir korunma yöntemidir.


Hangi Durumlarda Spiral Uygulanmaz?

Spiral kullanımının önündeki en büyük engel bilinen ya da şüphe edilen bir gebelik varlığıdır. Ayrıca:

Geçirilmekte olan veya geçirilmiş bel soğukluğu veya klamidya türü pelvik enfeksiyonu olanlar,
Son 3 ay içinde endometrium enfeksiyonu veya enfekte bir düşük rahatsızlıkları geçirmiş olanlar
Çok sayıda cinsel eşe sahip olanlar,
Bağışıklık yetmezliği, AIDS, Lösemi gibi hastalıklar sonucunda vücut direnci (bağışıklık sistemi) düşük kişiler,
Kalp kapakçık hastalığı (bakteriyel endokardit riski) olanlar,
Nedeni belisiz Adet düzensizlikleri olanlar,
Rahimin konjenital (doğuştan gelen) problemleri veya sonradan oluşan yapısal anomalileri veya hastalıkları olanlar (çift rahim, bölmeli rahim, küçük ve kısa rahim, rahim içi myom, rahim ağzı darlığı gibi),
Şiddetli adet sancısı veya adet kanaması olanlar,
Bakır alerjisi olanlar,
Kontrol altına alınmamış serviks veya vajina enfeksiyonu olanlar,
Bilinen ya da şüphe edilen serviks veya endometrium kanseri olanlar,
PAP smear sonucu 'nun normal olmaması
"Diatermi" adı verilen ısı tedavisi uygulanan kadınlarda RİA takılması doğru değildir. Çünkü tedavi sırasında ısınan bakır endometriumda kalıcı hasara neden olabilir.
Vücutta tehlikeli miktarlarda bakır birikimi ile karakterize, nadir görülen genetik geçişli bir hastalık olan "Wilson Sendromu" varlığı da RİA uygulanmaması gereken bir durumdur.

Spirallerin en büyük dezavantajları enfeksiyonlara yatkınlık yaratmalarıdır. Ancak uygun kişilere takıldıklarında enfeksiyona nadiren neden olurlar.

Spiral Ne Zaman Takılabilir?



Öncelikle adetsiz bir dönemde dikkatli bir jinekolojik muayene yapılarak her hangi bir enfeksiyon varlığı ile rahmin uygun olup olmadığı araştırılır.

Spiralin genellikle adet döneminde takılması tercih edilir. Bu; adetin başı, ortası, sonu ve hatta adetten sonraki 1-2 gün içinde olabilir. Ayrıca bu şekilde her hangi bir gebeliğin olmadığından da emin olunmuş olur.
Takılmasının daha kolay olması nedeniyle adet kanamasının son günleri genel olarak tercih edilir.

Spiral Nasıl Takılır?



RİA takılması zor bir işlem değildir. Bu birkaç dakikalık işlemde genelde çok fazla ağrı olmaz ve kolaylıkla tolere edilebilir.

RİA takılmadan yarım saat kadar önce basit bir ağrı kesici alınması işlem sırasında ya da sonrasında yaşanabilecek krampları azaltır.


Bazı hekimler enfeksiyona karşı önlem olarak antibiyotik alınmasını da önerebilirler. Bu şart olmayan bir uygulamadır.

İşlem için normal jinekolojik muayenede olduğu gibi "spekulum" takılarak serviks görünür hale getirilir ve antiseptik solüsyon ile silinerek temizlik yapılır. Serviks "tenekulum" adı verilen bir alet ile tutularak çekilir ve uterus düz pozisyona gelir. Daha sonra "histerometri" adı verilen bir alet serviks ağzından rahim içine itilerek rahmin boyu ölçülür. Aplikatör tüp içinde bulunan spiral rahim ağzından geçirilerek rahim içine yerleştirilir ve rahmin tepe noktasına deyinceye kadar itilir.

Daha önce tüp üzerindeki işaret histerometri ile ölçülen mesafeye getirilerek tepe noktasından daha öne ya da arkaya ittirilmesi engellenmiş olur. Tüpün içindeki piston ileri doğru itilerek RİA'nın tüpün içinden çıkması sağlanır.

Daha sonra tüp dikkatli bir şekilde uterus dışına alınır. Spiral artık tamamı ile içeridedir. RİA'nın ipi 0.5-1 cm dışarıda kalacak şekilde kesilir.
RİA takıldıktan sonra doğru yerde olup olmadığı ultrason ile kontrol edilebilir.

Spiral Uygulandıktan Sonra…

RİA takıldıktan hemen sonra veya takılması sırasında hafif kramp tarzında ağrılar olabilir. Bunlar normaldir ve geçicidir. Pek çok kadın takılan spirale çok çabuk uyum sağlar.

İlk bir kaç ay adet kanamaları fazla miktarda ve hatta ağrılı olabilir; ancak zaman içinde bu durum ortadan kalkacaktır. Kullanıcıların %95'i herhangi bir rahatsızlık yaşamazlar.

Uygulama sonrası yine ilk birkaç ay adet aralarında lekelenme tarzında kanamalar olabilir. Bu aylarda adet kanamalarının 8-10 güne kadar sürmesi normaldir.

Ne Sıklıkla Doktor Kontrolü?

RİA takılmasını takiben ilk adet kanamanızdan sonra mutlaka ilk kontrolünüze gitmelisiniz. Bu kontrolde spiralinizin yerinde olup olmadığına ve herhangi bir enfeksiyon bulunup bulunmadığına bakılacaktır. Her şey yolundaysa yılda bir kez kontrole gitmeniz önerilir.

Bu kontrollerde, yine yılda bir kez çok önemli bir test olan PAP smear testini de yaptırabilirsiniz.


Spiral Takılırken Ne Tür Zorluklar Oluşabilir?

Rahim delinmesi (perforasyon): Son derecede nadirdir. İşlemin ehil kişiler tarafından yapılması bu olasılığı azaltır.
Vazovagal reaksiyon: İşlem esnasında bayılmadır. Nadiren görülür.
Vajen veya rahim ağzında (cerviks) enfeksiyon varsa bu enfeksiyon mikrobu spirali bir merdiven gibi kullanarak rahim içine, tüplere ve yumurtalıklara yayılabilir. Pelvik inflamatuar hastalık (PIH) adı verilen bu durum en sıklıkla spiralin takıldığı ilk 20 gün içinde görülür.

Genital akıntısı olan kişiler önce tedavi edilmeli sonrasında spiral takılmalıdırlar. Ayrıca spiral takılan her kadın şikayeti olsun veya olmasın yılda bir kez doktora başvurup muayene olmalıdır. Bu şekilde gizli enfeksiyonlar teşhis edilip tedavi edilebilir.

Ancak dikkatli uygulamalarda ve kadının tehlike belirtilerinde hemen doktora başvurması durumunda bunlar nadiren görülür.

Bakırlı RİA'lar hemen tüm kadınlarda kanama miktarını artırırlar. Ayrıca adet döneminin daha ağrılı geçmesine (dismenoreye) neden olabilirler. Bu durumda ağrı kesici ve antienflamatuar özelliğe sahip ilaçlarla tedavi faydalı olabilir.

Sürekli lekelenme, aşırı adet kanaması ve aşırı kramp tarzında ağrılarda ise doktora en kısa sürede başvurmak gerekir.

Uygulandıktan bir ay sonra kontrol gerekir. Bu kontrol normalse yıllık kontrol muayeneleri yeterlidir. Beş yıl sonunda spiral aynı kontrol seansında çıkarılıp bir yenisiyle değiştirilebilir.

Doktor muayenesinde hafif bir enfeksiyon saptanırsa spiral çıkarılmadan uygun tedavi verilir ve tedavi bitiminde yapılan kontrolde enfeksiyon bitmişse spiral yerinde bırakılır. Enfeksiyon ağırsa hastane koşullarında tedavi etmek gerekebilir. Bu durumda antibiyotik tedavisi başladıktan sonra spiral çıkarılır.

Dikkat Etmeniz Gereken Durumlar

RİA kullanırken aşağıdaki durumlar ortaya çıkarsa zaman kaybetmeden doktorunuzu aramalısınız:

• Adet gecikmesi olması
• Şiddetli kasık ağrısı veya kramplar
• Baygınlık hissi
• Açıklanamayan ateş ve titreme
• Kötü kokulu akıntı, adetlerde veya ilişki sonrası koku hissetme
• Anormal vajinal kanamalar, şiddetli sancılı adet veya ara kanamaları

Normalde RİA ilişki sırasında hissedilemez. Eğer eşiniz hissettiğini söylüyorsa RİA yerinden kaymış olabilir.

RİA’nın Avantajları

• Uzun süreli ve geri dönüşümlüdür
• Koruyuculuk oranı çok yüksektir
• Maliyeti çok düşüktür
• Acil korunma amaçlı da kullanılabilir
• Etkisi hemen başlar, çıkartılmasıyla birlikte sona erer

RİA’nın Dezavantajları

• Sadece deneyimli bir uzman tarafından takılıp çıkartılabilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar'a karşı hiçbir koruma sağlamaz
• Kanama düzensizliklerine neden olabilir.
• Uygulanması diğer yöntemlere göre biraz daha ağrılıdır.

RİA’nın Çıkarılması

RİA'nın çıkartılması son derece kolay ve ağrısız bir işlemdir. Doktorunuz spekulm taktıktan sonra spiralin ipini bir aletle tutarak çeker. Adetsiz dönemde de bu işlem yapılabilir.

Nadiren RİA uterus içine hafifçe gömülebilir ya da ipi içeriye kaçabilir. Böyle bir durumda bazı özel aletler yardımıyla çıkarılabilir. Eğer bu şekilde de çıkmaz ise histeroskopi altında çıkartılması gerekebilir.

Doğum Kontrolü Haricinde Yararları Var mıdır?

Doğum kontrol hapı ya da prezervatifin aksine RİA'nin istenmeyen gebelikleri önlemek dışında kadın sağlığı açısından herhangi bir yararı yoktur. "Asherman Sendromu"açısından risk altında olanlarda ya da Histeroskopi ile açılan rahim için yapışıklıklardan sonra yeniden yapışıklık olmasını engellemek amacıyla da kullanılabilir.

Spiral ile Gebelik Oluşursa…

Spiraller; bilinenin aksine dış gebelik şansını arttırmaz, hatta bu şansı %50 oranında azaltır. Ancak spiralle gebelik oluşursa bunun dış gebelik olma olasılığı normale kıyasla fazladır. Bu nedenle spiralle her adet gecikmesi durumunda öncelikle dış gebelik olasılığı araştırılmalıdır.

Spiralle birlikte rahim içinde bir gebelik oluşursa ve gebeliğin devamı düşünülüyorsa ciddi enfeksiyon ve septik şok riskleri nedeniyle spiral çıkarılmalıdır. Ancak bu çıkarılma işlemi sonrasında %30 oranında kendiliğinden düşük riski vardır.

Ayrıca spiralle birlikte rahim içinde gebelik oluşan kişilerde hiç bir müdahale yapılmasa bile %50 oranında düşük riski vardır.
Eğer gebelik ilerledi ise spiral çıkartılamaz hale gelir ve orada kalması durumunda bebek üzerine anomali (sakatlık) açısından bir risk teşkil etmeyecektir.